صنعت ساختمان یکی از بزرگترین بخش‌های اقتصادی کشور میباشد که علاوه بر اشتغال زایی بالا منجر به رشد اقتصادی و افزایش تولید ناخالص داخلی شده و نقشی غیر قابل انکار در تولید فرصت‌های سرمایه گذاری دارد.حجم بالای تقاضای مسکن باعث شده که بخش خصوصی هم حضور پررنگی در این عرصه داشته باشد.ازسوی دیگر ورود فناوریهای جدید منجر به تحولاتی در این صنعت خواهد شد.در همین خصوص گفتگوی مبسوطی با رسول دانیال زاده یکی از بزرگترین فعالان حوزه فولاد و ساخت و ساز بعمل آمده است که طی دو بخش ارائه میگردد.در بخش اول به اهمیت این صنعت و مولفه های مهم آن و نیز فرآیند ساخت اشاره شده است.
سوال:اهمیت توسعه صنعت ساخت و ساز چیست و به چه مولفههای مهمی باید توجه داشت؟
رسول دانیال زاده: توسعه صنعت ساخت و ساز یکی از شاخصه های رشد و توسعه یافتگی کشور است.شاید بتوان گفت سهم بالایی از انباشت سرمایه ثابت و نیز سهم زیادی از اشتغال صنعتی از طریق جذب افراد تحصیل کرده و کارآمد ، مربوط به همین بخش ساخت و ساز است و رشد ارزش افزوده حاصل از این صنعت بر روند چرخه اقتصادی کشور تاثیر مستقیم میگذارد.صنعت ساخت و ساز بعنوان یک پیشران قدرتمند از طریق ارتباط با ده ها فعالیت اقتصادی و تولیدی علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار،به رونق اقتصادی منجر میشود. از سویی دیگر ارتقاء کیفیت در تولید مصالح و بهسازی شیوه های طراحی و اجرایی، در کنار بهره گیری از تکنولوژیهای نوین باعث سرعت بخشی به روند ساخت و سازها خواهد شد.
همانطور که میدانید برای ساخت یک بنا مراحل مختلفی وجود دارد که ورود تکنولوژیهای جدید میتواند در بهینه سازی هر یک از این مراحل کمک شایانی نماید.این مسئله از چند زاویه قابل بررسی بوده و مولفه های مختلفی بر آن تاثیر گذار است.ابتدا لازم است ضمن اشاره به نکاتی،نگاهی هم به برخی از این مولفه ها داشته باشیم تا بعد بتوان متناسب با این مطالب به تاثیر فناوری در بهبود وضعیت ساخت و ساز پرداخت.نکته اول عمر بناست.عمر ساختمانها در ایران بسیار کوتاه و در حدود 35 تا 40 سال برآورد میشود در حالی که در کشورهای پیشرفته،این زمان به 100 سال هم میرسد.در این خصوص کیفیت پایین ساخت و ساز نقشی اساسی داشته و لازم است سختگیریهای بیشتری در قوانین و مقررات پیش بینی شده و در شیوه های کنترل و نظارت سازمانهای ناظر و مجری هم بازنگری شود.همین کیفیت پایین که منجر به کوتاهی عمر ساختمان ها شده،علاوه بر بالا بردن میزان خطرپذیری،منجر به بهره دهی کم بنا و امکاناتش نیز شده است.دوم بحث ارتقا کیفیت است.کیفیت را از چند منظر میتوان دید.از یک طرف سبک سازی و مقاوم سازی ساختمانها در برابر زلزله اهمیت دارد از سویی دیگر برای رسیدن به کیفیت مطلوب،حین بهره برداری هم مهم است.کیفیتی که ضمن سرعت بخشی به عملیات اجرایی،متضمن بهینه سازی مصرف انرژی نیز باشد.
نکته دیگر بحث کاهش خطرپذیری است.باید این واقعیت را مدّ نظر قرار داد که ایران کشور زلزله خیزی است و واقع شدن اغلب شهرها بر روی گسلها،وضعیت بناها را با مخاطرات جدی مواجه ساخته است.شاید بتوان گفت بیش از 70 درصد شهرهای ایران در معرض احتمال زمین لرزه با شدت زیاد قرار دارند.در همین تهران خودمان بر طبق برآوردهای انجام شده بین 40 تا 50 درصد ساختمانها در صورت وقوع زلزله ای شدید،دچار خسارت سنگین می شوند.لذا توجه به مقاوم سازی از این منظر هم بسیار حائز اهمیت است.
سوال:به بهینه سازی مصرف انرژی اشاره کردید لطفا در این خصوص توضیح بیشتری بدهید.
رسول دانیال زاده:بهینه سازی مصرف انرژی بحث بسیار مهمی در صنعت ساخت و ساز است که از چند زاویه قابل بررسی است.توجه به این بحث از این جهت مهم است که سرانه مصرف انرژی در کشور حدود 5 برابر متوسط کشورهای در حال توسعه تخمین زده میشود.حال در نظر بگیرید در شرایطی که بشدت با کمبود انرژی مواجه هستیم این مصرف 5 برابری چه فشاری روی تامین کنندگان انرژی میگذارد.در همین خصوص گفته میشود که بیش از 60 درصد از مصرف انرژی در بخش صنعت،مستقیماً در ارتباط با تولید مصالح ساختمانی است.از طرف دیگر مصرف انرژی در بخش خانگی و تجاری هم که عمدتاً برای گرمایش و سرمایش ساختمان ها میباشد،با اتلاف زیادی همراه است.مثلاً موتور خانه های منازل و ساختمانها یکی از اصلی ترین کانونهای پرت انرژی است که شنیده ام قرار است راه حلی برای این رفع این مشکل پیشنهاد شود.در همین خصوص از چند سال گذشته،بحثهایی برای ساخت ساختمانهای سبز و بناهای پایدار نیز بطور جدی مطرح شده است.هدف اصلی از طراحی اینگونه ساختمانها،استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر و بازیابی حداکثری آنها در چرخه مصرف ساختمان است.
سوال:فرآیند ساخت یک ساختمان بطور دقیق شامل چه مواردی میشود و آیا پیشرفت فناوری به بهبود هر یک از آنها کمکی خواهد کرد؟
رسول دانیال زاده: همانطور که در صدر صحبتها اشاره کردم،ساخت و ساز مراحل مختلفی دارد که طیف وسیعی از امور را در دو بخش کلی شامل میشود.یک بخش ناظر بر انجام انواع خدمات فنی و مهندسی و تشریفات اداری است و بخش دیگر وظیفه تامین و تدارکات را بعهده دارد.امور خدماتی شامل کارهایی همچون مشاوره خرید زمین،خدمات حقوقی و ثبتی،خدمات اخذ مجوزهای لازم از شهرداریها و مراکز دولتی ذیربط،خدمات طراحی معماری کلی بنا،خدمات محاسبات فنی و مهندسی،خدمات تامین یوتلیتی مثل آب و گاز و برق،خدمات ژئوتکنیک و مکانیک خاک،خدمات نقشه برداری،خدمات خاکبرداری و تسطیح،خدمات تامین نیروی کار اعم از متخصص و یا کارگر،خدمات تامین ماشین آلات سنگین از لودر و بولدوزر و جرثقیل گرفته تا کامیونهای حمل مواد و مصالح و نخاله ها،پیمانکاری ساخت فونداسیون، پیمارنکاری ساخت اسکلتهای فلزی،خدمات نصب اسکلتهای فلزی،پیمانکاری ساخت بنای اصلی،پیمانکاری تکمیل داخل بنا،پیمانکاری تاسیساتی و برقی، پیمانکاری فینیشینگ،خدمات فضا سازی و محوطه سازی،خدمات نگهداری و بهره برداری فضای سبز، طراحی و معماری داخلی و سایر خدمات جامع بهره برداری بنا است.عملکرد بخش تدارکات هم ناظر بر تامین کالاهایی همچون انواع آهن آلات و میلگرد،بتن،مصالح ساختمانی،عایقها، اقلام گرمایشی و سرمایشی و تاسیساتی،اقلام الکتریکی و کابلها و تابلوهای برق،سنگ و کالاهای مورد نیاز نماسازی،اقلام مورد نیاز محوطه سازی،کلیه اقلام نازک کاری مثل سنگ و کاشی و پارکت و سرامیک کف و دیوار،انواع شیرآلات، اقلام الکتریکی داخلی،سیستم های اعلان و اطفا حریق و سیستم های حفاظتی و امنیتی،رنگ و کاغذ دیواری و سایر پوشش های تزئینی داخلی، کابینت و کمد، مبلمان، اکسسوری و حتی لوازم خانگی میباشد.
همه این کالاها و خدمات در اختیار تیم های مختلف اجرایی برای تکمیل بنا قرار خواهد گرفت.ملاحظه دارید که کارهای فراوانی باید انجام شود و برشمردن فناوریهای جدیدِ هر یک از این فعالیتها به زمان مبسوطی نیاز خواهد داشت. البته در ادامه به برخی از مصادیق آن اشاره خواهم داشت ولی اجمالاً میتوان گفت که حضور تکنولوژیهای جایگزین قطعاً در بهبود کیفیت خدمات و نیز بهبود مواد و مصالح ساختمانی کمک شایانی خواهد داشت و بر همه¬ی مولفه ها از جمله عمر بنا ، کیفیت ساختمانها ، شیوه های بهینه مصرف انرژی،سبک سازی،مقاوم سازی و تسریع فرآیندهای ساخت تاثیر مستقیم داشته و موجب ارتقاء کارایی و اثربخشی خواهد شد.